Onderzoek in ontwikkeling: Veldanalyse naoorlogse beeldende kunstorganisaties in Vlaanderen en Brussel

Vanaf februari 2026 verbreedt CKV de omvang van haar diensten. Naast kunstenaars en nalatenschappen zullen we ook beeldende kunstorganisaties in Vlaanderen en Brussel actief beginnen bijstaan inzake archiefzorg. Deze verbreding gaat gepaard met diepgaand onderzoek — om iemand te helpen, moet je die ten slotte eerst kennen. Daarom werken we vanaf februari 2025 aan een veldanalyse van naoorlogse beeldende kunstorganisaties in Vlaanderen en Brussel. Zo’n veldanalyse staat ons toe om zowel een overzicht te krijgen van de verschillende organisaties die de afgelopen tachtig jaar bestaan hebben, waar deze zich bevonden en welke belangen ze behartigen, als te doorgronden waar de (archief)noden van deze organisaties daadwerkelijk liggen. Is er een gebrek aan plaats, tijd en middelen om deze archieven te verzorgen? Of brengt digitalisering ze net in het gedrang? Welke maatregelen bestaan er al om deze archieven in veiligheid te brengen? En dekken ze werkelijk de lading? Het zijn vragen waar we in de loop van dit onderzoek een antwoord op willen formuleren.

Plan van aanpak

Concreet bestaat deze veldanalyse uit twee luiken. Enerzijds werken we met een dataset, een exhaustief organisatieregister dat alle gevonden kunstorganisaties per stad en provincie verzamelt. Al biedt zo’n lijst een eerste inzicht in de weelde aan initiatieven die Vlaanderen en Brussel de laatste decennia gekend hebben, vertelt die lijst ons echter weinig over de noden die die initiatieven nou precies hebben. Daarom werken we ook toe naar een kennisdossier dat deze noden bundelt en  koppelt aan concrete aanbevelingen, hetzij voor onderzoekers, instellingen of de particulieren die deze archieven beheren. Wil je je bij zo’n kennisdossier een beter beeld vormen? Dan kan je het reeds gepubliceerde Kennisdossier Nalatenschappen hier raadplegen.

Eerste resultaten 

Wat reeds in de eerste maanden van het onderzoek is opgevallen, is het gebrek aan aandacht voor beeldende kunstorganisaties in onderzoek. Organisaties waren vaak onontbeerlijke plekken voor samenkomst, uitwisseling en (co-)creatie voor (en door) kunstenaars, curatoren, schrijvers en andere kunstliefhebbers. We hopen dan ook dat een neveneffect van dit onderzoek, en de dienstverlening die erop zal volgen, zal zijn dat vergeten beeldende kunstorganisaties opnieuw erkend zullen worden. Het vaak over het hoofd geziene karakter van deze initiatieven heeft ook een rechtstreekse impact op  het soort onderzoek dat we in deze veldanalyse voeren. Zo berusten we niet voornamelijk op databanken, teksten of archieven: zoals vaak het geval is met ‘levende’ geschiedenissen, leven deze verhalen bij actoren en experts die deze geschiedenis zelf meegemaakt hebben. CKV organiseert daarom focusgesprekken met verschillende experten uit het kunstenveld, om zo niet enkel het orale, interpersoonlijke, onstoffelijke archief dat rond deze beeldende kunstorganisaties bestaat te bewaren, maar ook de fysieke archieven van deze organisaties op te sporen en  in veiligheid te brengen.

De geschiedenis van deze organisaties wordt echter niet alleen geschreven of beleefd door experten, maar ook door bezoekers, liefhebbers en sympathisanten. Daarom waagt CKV zich tijdens deze veldanalyse aan een nieuwe methodologie. Gedurende het onderzoek zal een Google Formulier beschikbaar zijn die iedereen kan aanvullen met de namen van verschillende kunstorganisaties die ze kennen, hetzij vanuit hun eigen expertise of uit hun directe omgeving. Met deze enquête wil CKV nagaan welke kunstorganisaties (ongeacht hun levensduur) zijn blijven hangen in ons ‘collectief geheugen’. Wil je graag bijdragen aan dit gedistribueerd geheugenarchief? Dan kan je de vragenlijst hier terug vinden. Naast het invullen van de lijst is het ook een grote hulp als je deze helpt te verspreiden in je eigen netwerk.

Ben je zelf de eigenaar of erfgenaam van een organisatie? Heb je inzichten betreffende dit thema die we zeker niet mogen ontbreken? Of zit je zelf met vragen die we zouden kunnen beantwoorden? Dan kan je altijd contact opnemen met projectmedewerker Paula Rodríguez Sardiñas via het e-mailadres: Paula.Rodriguez.Sardinas@muhka.be.